2020 Tokyo Olimpiyat Oyunları açılış töreninde her ülkenin tek tek ekrana geldiği esnada, sıra Rusya’ya geldiğinde, ROC adı altında birtakım sporcuların geçit töreninden geçtiği görülür. Bu sporcular ne Rusya bayrağı taşımaktadır ne de üzerlerindeki kıyafetlerde Rusya bayrağı sembolü bulunmaktadır. Bu durumun sebebi ise işbu yazıda incelemesi yapılan WADA v. RUSADA kararıdır.

Taraflar ve Uyuşmazlık Konusu

Söz konusu karar bir spor tahkimi kararıdır. Davacı olan WADA İsviçre, Lozan’da kurulan ve Rusya hukukuna tabi, vakıf statüsüne sahip ve açılımı World Anti-Doping Agency (Dünya Anti-Doping Ajansı) olan bir hukuk kişisidir^[i]. Davalı RUSADA ise Moskova, Rusya’da kurulan, WADC (World Anti-Doping Code)’a taraf olan Rusya’da bulunan yerel anti-doping organizasyonudur^[ii].

Uyuşmazlık konusu ise; 2011-2015 yıllarına dair 2016 yılında çıkarılan McLaren Raporlarına göre belirli bir yöntem kullanılarak Rusya’nın sistemli bir şekilde bu yıllar arasında kendi sporcularına doping kullandırdığının tespit edilmesi ve bu rapora dayanarak RUSADA’nın doping kullanımını sakladığının WADA tarafından tespit edilmesidir. Bunun üzerine WADA, RUSADA’nın WADC’un tarafı olması sebebiyle RUSADA’ya karşı CAS’a başvurmuştur^[iii]. CAS (Court of Arbitration for Sport) genel olarak bir spor tahkim mahkemesidir ve spor hukuku ile ilgili uyuşmazlıkları çözmekle görevlidir. CAS’ın ana merkezi İsviçre, Lozan’da bulunmaktadır.

WADA, Dünya Dopingle Mücadele Ajansı olarak Türkçe ifade edilebilir^[iv]. WADA’nın genel olarak dopingle mücadele etmeye yönelik görev ve sorumlulukları vardır. Bu görev ve sorumluluklar; yasaya uygun hareket etmek, tarafların yasaya uygunluğunu denetlemek, dopingle mücadele konusunda Uluslararası standartlar belirlemek, yasaklı maddeleri belirlemek ve doping kontrolü yapacak kurumları akredite etmektir^[v]. WADC (Dünya Anti-Doping Kodu) WADA’nın kullanım yetkisini belirlemektedir^[vi]

WADC doping kullanımını ve bu kullanımın yaptırımlarını belirlemiştir^[vii].  Söz konusu kodda WADA’nın tüm yaptırımlarına karşı CAS’a gidilebilmektedir. WADC’ı imzalayan ve imzalamayan devletler için çeşitli yaptırımlar işbu sözleşmede öngörülmüştür. Özellikle WADC’nin 9. ve 10. maddeleri önem taşımaktadır. Söz konusu maddelerde doping kullanımı nedeniyle uygulanan yaptırımlardan söz edilmektedir^[viii]. Yaptırımlar ise müsabakaya katılma hakkından men ve bu men yaptırımın çeşitli durumlara göre sürelerinin belirlenmesi hakkındadır^[ix].

WADA v. RUSADA CAS kararında sözü edilen doping yöntemi “Disappearing Positives Methodology” adını alır. Söz konusu yöntem doping pozitif sonuçların doping negatif sonuçlar ile yer değiştirilmesi suretiyle olur^[x]. McLaren Raporlarının yayınlanması üzerine WADA, Moskova’nın Laboratuvar Bilgi Yönetim Sistemine (LIMS) erişim istemiş ancak Rusya’nın Soruşturma Komitesi tarafından yürütülen bir soruşturmanın parçası olduğu gerekçe gösterilerek bu istek Rus yetkililer tarafından reddedildi^[xi].

Eylül 2018’de WADA, RUSADA’nın WADC’ı imzalayanlardan olduğunu göz önüne alarak Moskova’daki Laboratuvar Bilgi Sisteminden (LIMS) 2011-2015 yılları arasındaki analitik bilgilerin gerekli olduğu sonucuna varmıştır^[xii]. WADA, aynı zamanda RUSADA’nın açıkça imzacılar tarafından Koda Uyumluluk İçin Uluslararası Standartlar’a da (ISCCS) taraf olduğu halde bu koda aykırı davrandığını da ifade etmiştir^[xiii]. ISCCS, WADC’da bulunan yaptırımları ayrıntılı bir şekilde yer veren hukuki bir düzenlemedir.

WADA, 2019’da nihayetinde Moskova’dan birtakım bilgiler elde edebilmiştir.^[xiv]I&I (WADA’s Intelligence and Investigations department) tarafından gerçekleştirilen adli soruşturmadan sonra, Jonathan Taylor’ın liderlik ettiği Uyumluluk İnceleme Komitesi (CRC: Compliance Review Committee), Moskova’nın verileri bilerek manipüle ettiği ve sildiği sonucuna varmıştır.^[xv] Söz konusu manipülasyonların Dr. Rodchenkov tarafından tasarlandığı^[xvi] ve Dr. Rodchenkov’un aynı zamanda atletlerden para sızdırarak doping tespitini önleyen bir projeye katkı sağladığı da belirtilmiştir^[xvii].

21 Kasım 2019’da CRC, RUSADA için bir tavsiye kararı yayınlamıştır^[xviii]. Bu tavsiye kararda genel olarak Rusya’nın devlet olarak uluslararası spor müsabakalarından menedilmesi gerektiğine yer verilmiştir. Rus sporcuların bu müsabakalara katılabileceği, fakat ülke olarak değil; ancak bir ‘Rusya Olimpiyat Komitesi’ olarak katılabileceği ifade edilmiştir^[xix].

Rusya bu kararlara uymayınca, WADA söz konusu tavsiye kararını RUSADA’ya uygulatmak amacıyla kararı, 27 Aralık  2019’da CAS’a götürmüş ve inceleme neticesinde CAS, WADA lehine bir karar vermiştir^[xx]. Karar genel olarak; Rusya devleti temsilcilerinin olimpiyat kurul komitelerden menedilmesi, Rusya bayrağının bu müsabakalarda dalgalandırılmaması, RUSADA’ya yükletilen tazminat ve Rus sporcuların müsabakalara ‘Rusya Olimpiyat Komitesi’ adı altında yarışma imkanının tanınması hakkındadır^[xxi].

Sonuç

Söz konusu CAS kararı spor hukuku açısından büyük önem arz etmektedir. Zira spor müsabakalarında yasaklı madde kullanımına yönelik uluslararası spor hukuku alanında bir emsal karar teşkil etmektedir. WADA v. RUSADA kararı sonucu Rus sporcuların spor müsabakalarına katılma haklarının kısıtlanmadan devlete bir yaptırımda bulunulması önemlidir. Çünkü, devlet destekli dopingin ana sorumlusu devlet kurumlarıdır ve bu eylemlerde sporcuların haklarının ileriye yönelik şekilde (sonraki spor müsabakalarında Rus sporcuların yarışma haklarının ellerinden alınması) gasp edilmesi temel insan haklarına aykırılık teşkil etmektedir ve kendilerine yarışma haklarının verilmesi kararı yerindedir.

İpek KOÇ