Dünya basketbolunun zirve organizasyonu olarak kabul edilen Amerikan Ulusal Basketbol Ligi NBA, geçtiğimiz haftalarda bir bahis skandalıyla çalkalandı. Lig yönetimince; Toronto Raptors forması giyen Jontay Porter’ın performansıyla ilgili bahis faaliyetlerindeki (prop-betting) sıra dışı yoğunluk nedeniyle başlatılan soruşturma sonunda Porter’ın ligden ömür boyu menedildiği duyuruldu. Bu yazıda Porter’a verilen ceza değerlendirilmiştir.

Somut Olay: Porter’ın Bahis Skandalı

Sezon başında NBA Gelişim Ligi (G-League) takımlarından Raptors 905 formasıyla sergilediği performansla dikkat çekip NBA takımlarından Toronto Raptors tarafından çift yönlü kontrat almayı başaran Jontay Porter, 3 Ocak 2024 tarihinde Memphis Grizzlies karşısında ilk kez parkeye çıktı. 7 dakika sahada kalan Porter maçı 3 ribaundla tamamladı. 26 Ocak günü oynanan Los Angeles Clippers karşılaşmasında ise 4 dakika sahada kaldıktan sonra gözündeki rahatsızlık nedeniyle maçtan kendi isteğiyle çıkan Porter; 3 ribaund ve 1 asistle maçı tamamladı. Böylelikle o gece Porter adına açılan tüm alt bahisler kazanmış oldu. DraftKings isimli bahis platformunun kullanıcılarına sunduğu günlük raporda; Jontay Porter’ın performansına on binlerce dolar bahis yapıldığı, Porter’ın 3 sayılık atış istatistiği için açılan 0.5 alt (3 sayılık basket atamaz) bahsinin gecenin en popüler bahsi olduğu belirtildi. Oyuncunun aldığı sınırlı süreye ve takımındaki düşük rolüne karşın performansına bu denli yüksek bahis yapılması dikkat çekiciydi.

20 Mart tarihine gelindiğinde takımının Memphis Grizzlies ile yaptığı maçta Porter, 3 dakika sahada kaldıktan sonra rahatsızlığını öne sürerek maçı noktalamıştı. O gece de Porter’ın performansı üzerine on binlerce doları aşan bahis aktivitesi yaşandığı gözlendi. Hatta bir kullanıcı tarafından Porter adına açılan alt bahislere 80 Bin Dolar yatırılıp 1.1 Milyon Dolar kazanç sağlandığı tespit edilince, sistemin şüpheli işlem uyarısıyla kullanıcının ödemesi donduruldu. Bu aşamada bahis platformlarının yöneticileri konuyu NBA yönetimine bildirdi ve lig yönetimi tarafından oyuncu hakkında soruşturma başlatıldı.

Soruşturma sonucunda NBA yönetimi tarafından 17 Nisan 2024 tarihinde Jontay Porter’ın NBA’den ömür boyu menedildiği açıklandı. Açıklamada Porter’ın “bahis kazancı maksadıyla gizli bilgileri spor bahisçilerine ifşa etmek, bir veya daha fazla müsabakada kendi performansını sınırlamak ve NBA maçlarına bahis yapmak suretiyle lig kurallarını ihlal ettiğinin tespit edildiği” ifade edildi. Soruşturmanın halen açık tutulduğu ve NBA’in konuyla ilgili olarak federal savcılarla bilgi paylaşmakta olduğu da vurgulandı.

NBA’nin Yapısı ve NBA Toplu İş Sözleşmesi

Amerikan spor ligleri (NBA, NHL, MLS, MLB) organizasyon yapıları itibariyle dünyanın dört bir yanındaki liglere göre büyük farklılıklar taşımaktadır. Özellikle Avrupa’da lig organizasyonlarını yürüten federasyonların kamu tüzel kişiliği olarak değerlendirilmesi gerektiğine yönelik görüşler öne sürülebilmekte iken; Amerikan mahkemeleri NBA’i bir ortaklık, ortak girişim, müstakil varlık olarak değerlendirmektedir. Temelde takım sahiplerinin işveren; sporcu, antrenör ve sair profesyonellerin ise işçi konumunda bulunduğu bir işletme olarak NBA’i tanımlamak mümkündür. Bütün organizasyon yapısı bu anlayış üzerine kurulmuş olup; müsabaka kurallarından sporcu sözleşmelerinin format ve içeriğine, gelirlerin paylaşımından hukuki tedbirlere kadar, ligi ilgilendiren neredeyse tüm konular Toplu İş Sözleşmesi (Collective Bargaining Agreement – C.B.A.) adı verilen, şirket ana sözleşmesi niteliğindeki bir metinle düzenlenmektedir.

NBA Toplu İş Sözleşmesi; işveren konumundaki takım sahipleri ile oyuncular birliği arasında yapılan müzakereler neticesinde varılan uzlaşma ile kurulmakta, 7 yılda bir yenilenmektedir.  Müzakere aşamasında işçi tarafını teşkil eden oyuncuları; sendika işlevi gören Oyuncular Birliği (The National Basketball Players Association – NBPA) temsil etmektedir. Organizasyonun yönetim şemasının tepesinde ise Lig Komiseri (Comissioner) bulunmaktadır. Tüm organizasyon, işçi ve işveren taraflar arasındaki mutabakat metni ve alt normlarla regüle edilmektedir. Bu doğrultuda Amerikan yargı mekanizması da organizasyonun iç işleyişini Federal ve Eyalet yasalarından bağımsız tutup, yalnızca rekabet hukuku kapsamında denetim uygulamaktadır. Dolayısıyla Jontay Porter hakkındaki bahis iddialarına ilişkin süreç, NBA yönetimi tarafından Toplu İş Sözleşmesi (CBA) ve NBA Anayasası ve İç Tüzüğü (Constitution and By-Laws of The National Basketball Association) ile ortaya koyulan usul ve esaslar doğrultusunda ele alınmıştır.

NBA Toplu İş Sözleşmesi’nin Oyuncu Disiplinine Yönelik Anlaşmazlıklara İlişkin Tahkim Prosedürleri başlıklı 31. maddesinde: “Müsabaka sahası dışındaki davranışlarından dolayı bir sporcuya Lig Komiseri tarafından 50.000 $ ı aşan ve/veya 12 maçın üzerinde men cezası verilmesi halinde sporcunun karara karşı tahkim yoluna başvurabileceği belirtilmektedir. Tahkim hakeminin ise basketbol oyununun bütünlüğü veya halkın bu oyuna olan güveninin sürdürülmesi çerçevesinde lig komiserinin kararını ancak keyfi ve tutarsız bulması halinde bozabileceği” belirtilmektedir.

Öte yandan NBA Anayasası ve İç Tüzüğü’nün Suistimal (Misconduct) başlıklı 35/f maddesinde ise: “herhangi bir oyuncunun doğrudan ya da dolaylı olarak lig tarafından organize edilen bir müsabakaya bahis yapmakla suçlanması halinde öncelikle oyuncuya suçlamaları yanıtlama fırsatı verileceği ve verilecek cezanın lig komiserinin mutlak takdir yetkisi dahilinde olduğu, Lig Komiseri’nce; para cezası, uzaklaştırma hatta kalıcı olarak ihraç kararı verilebileceği ve söz konusu kararın nihai, bağlayıcı ve itiraz edilemez olduğu” belirtilmektedir.

Sonuç

Sporcuların bahis faaliyetlerine karışması halinde verilecek cezanın türü ve miktarı konusunda Lig Komiseri’ne geniş yetkiler verilmiş olup Jontay Porter en ağır biçimde cezalandırılmıştır. Kararın adil rekabet ortamını ve toplumun lige olan güvenini korumaya çalışmakla birlikte diğer sporcular açısından caydırıcı bir etki bırakmasının amaçlandığı da aşikardır.

Kuruluş ve varoluş felsefesi itibariyle NBA, basketbol sahasında kıran kırana rekabet eden unsurların iş birliğiyle yaratılan bir toplam değeri temsil etmektedir. Organizasyondaki tüm paydaşların hedefi ve görevi bu değeri korumak ve büyütmek suretiyle ortak kazancı maksimize etmektir. Ligin ortak çıkarları, sporcuların veya takımların özel hak ve menfaatlerinin üzerinde tutulmaktadır. Bu nedenle geçmişteki benzer örneklerde (Donald Sterling, OJ Mayo, Tyreke Evans) olduğu gibi Jontay Porter olayında da sporcunun kariyerini bitirme pahasına NBA markası korunmaya çalışılmıştır. Bugün milyarlarca dolarlık ekonomik hacmiyle dünyanın dört bir yanında yoğun ilgiyle takip edilen NBA, global spor ve iş çevrelerince en başarılı spor organizasyonu olarak kabul edilmekle birlikte, uzlaşı temelindeki yönetim ve adalet anlayışının uygulaması ve sonuçları açısından da her yönüyle örnek alınması gereken bir model ortaya koymaktadır.

Murat MEVLEVİOĞLU

KAYNAKÇA

(I) NBA Collective Bargaining Agreement (NBA Toplu İş Sözleşmesi)

(II) Constitution and By-Laws of The National Basketball Association (NBA Anayasası ve İç Tüzüğü)

(III) What is the NBA?, Nadelle Grossmann – Marquette Sports Law Review, Vol.25

(IV) Jontay Porter’s NBA Ban for Gambling Carries Legal Implications, Michael Mccann

(V) Six Questions About the Jontay Porter NBA Gambling Scandal, Seerat Sohi

(VI) In Latest Gambling Scandal, Some See Glimpse of Sports’ Future, Kevin Draper – Tania Ganguli

(VII) The NBA’s Betting Investigation Of Jontay Porter Is An Example Of The System Working, Jesse Silvertown

(VIII) Jontay Porter gambling investigation explained: NBA hands down lifetime ban after prop bet irregularities, Sam Quinn

(IX) Jontay Porter, Meet The Ghost Of Jack Molinas, Chris Deubert

(X) How DraftKings figured out NBA player Jontay Porter was betting on games, Weston Blasi