Türk hukukunda spor kulüpleri; amatör spor branşları açısından Medeni Kanun hükümlerine tabi olan dernekler ve profesyonel spor branşları açısından ise dernek statüsünde kurulabilmekle birlikte son dönemlerde ağırlıklı olarak Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi şirketler olarak kurulabilmektedir. Bu yazıda Türkiye’de ve dünyadan örneklerle spor kulüplerinin hukuki statüsü incelenmiştir.

Spor Kulübünün Tanımı

Spor kulübü tanımı, 26.04.2022 tarih, 31821 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7405 sayılı Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonu Kanunun 2. maddesinde yer almaktadır. Kanunda yer verilen tanımlamaya göre spor kulübü, spor faaliyetlerine katılmak üzere tescil yaptıran özel hukuk tüzel kişileridir. Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonu Kanunu’nun 2. maddesi ; “…Spor kulübü: Bakanlık ve spor federasyonlarının faaliyetlerine katılmak amacıyla Bakanlığa tescilini yaptıran özel hukuk tüzel kişilerini…ifade eder.” şeklindedir.

Spor kulüplerinin dernek şeklinde kurulabileceği hükmü Dernekler Kanunu 14. maddesinde yer almakta iken 7405 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesi ile Dernekler Kanunu 14. maddesi yürürlükten kaldırılmıştır. Dernekler Kanunu mülga 14/1.maddesi şu şekildeydi: “…Derneklerden başvurmaları halinde, spor faaliyetine yönelik olanlar spor kulübü, boş zamanları değerlendirme faaliyetine yönelik olanlar gençlik kulübü ve her iki faaliyeti birlikte amaçlayanlar gençlik ve spor kulübü adını alır. Bu kulüpler, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünce tutulacak kütüğe kayıt ve tescil edilir…”

Yine spor kulüplerinin dernek statüsünde kurulacağına dair 3289 sayılı Spor Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 20. maddesi de yürürlükten kaldırılmıştır. Bu Kanun’un 20. maddesi şu şekildeydi: “…Spor Kulüpleri, Dernekler Kanunu’na göre teşekkül eder ve tescil ile Spor Genel Müdürlüğüne dahil olurlar…”

Mukayeseli Hukukta Spor Kulüplerinin Hukuki Statüsü

Mukayeseli hukuka baktığımızda; Fransa’da spor kulüplerinin hukuki yapısı kanun ile belirlenmiştir. Yine İtalya ve İspanya’da profesyonel futbol kulüplerinin ticari şirket statüsünde kurulma zorunluluğu bulunmaktadır. İsviçre’de de kulüpler genel anlamda dernek statüsünde kurulmakta, ticari faaliyetleri için ayrıca şirket de kurabilmektedir. Belçika’da ise spor kulüpleri dernek veya ticari şirket statüsünde kurulmaktadır.

Alman hukukunda amatör spor kulüpleri dernek statüsündedir ve Alman Medeni Kanununa tabidir. Bu Kanun’a göre yedi kişinin bir araya gelerek bir tüzük oluşturması neticesinde yerel mahkemeye başvurularak dernekler kurulabilmektedir.

Türkiye’de spor kulüplerinin organları yasada belirlenmiştir. 7405 Sayılı Kanun’un 5.maddesinde zorunlu organlar belirlenmiştir. Bunlar; “genel kurul”, “yönetim kurulu” ve “denetim kuruludur”. Almanya’da ise kulüplerin bağlı oldukları Alman Medeni Kanunu’nda böyle bir düzenlemeye yer verilmemiştir.

7405 sayılı Kanunda belirtildiği üzere spor kulüpleri sportif faaliyetlere katılmak üzere gerçek veya tüzel en az yedi kişi tarafından kurulabilir. Dolayısıyla spor faaliyeti amacıyla kurulan spor kulüplerinin dernek statüsünde kurulmasında bir sakınca yoktur. Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulan tüzel kişiliklerin de Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından tescil edilmeleri halinde spor anonim şirketi vasfı kazanabilirler.

Sporun ve özellikle profesyonel branş olan futbolun giderek endüstriyelleşmesi neticesinde futbol kulüpleri son birkaç senede şirketleşmeye gitmek zorunda kalmışlardır. Özellikle teknik direktör veya sporcu transferlerinde çok büyük rakamların söz konusu olmaya başlaması ile spor kulüpleri farklı gelirler elde etme ihtiyacı içine girmiştir. Dernekler Kanunu gereği derneklerin kazanç paylaşma amacıyla hareket etmeleri yasaklanmış olduğundan kulüplerin yayın hakları, forma satışından elde edilen gelirler, bilet satışı, reklam, sponsorluk gibi ek gelirler elde etmek istemeleri, daha doğrusu bunun bir zorunluluk haline gelmesi kulüplerin şirketleşme güdüsünü doğurmuştur.

İlk Şirketleşme Örnekleri: Manchester United, Arsenal ve Malatyaspor

Spor kulüplerinin şirketleşmesi konusunda ilk örnek İngiltere’dir. İngiliz kulüplerinden Manchester United ve Arsenal kulüpleri şirketleşmenin ilk örnekleri olmuştur. İngiltere’deki bu örnekten etkilenerek İspanya ve İtalya’da da kulüpler şirketleşme yoluna girerek Avrupa ülkelerinde kulüplerin şirketleşme yolunda adımlar atmaya başlamışladır.

Ülkemizde ise şirketleşmenin ilk örneği 1989 yılında Malatyaspor A.Ş. gerçekleştirmiştir. Daha sonra Adana Spor A.Ş., Antalya Spor A.Ş., Göztepe A.Ş. İstanbul Spor A.Ş. izlemiş, sonrasında dört büyük kulüp olarak adlandırılan Fenerbahçe, Galatasaray, Beşiktaş ve Trabzonspor kulüpleri de şirketleşmeye gitmişlerdir.

Sonuç

7405 sayılı Kanunun 45/2.maddesi gereği bir spor dalının profesyonel olarak belirlenmesine, ilgili spor federasyonunun görüşü alınarak Bakanlık tarafından karar verilir. Türkiye’de hukuken profesyonel tek branş futbol olup, profesyonel olarak kabul edilen liglerde yer alan kulüplerin şirketleşmesi mümkündür. Diğer branşlar ve amatör futbol liginde yer alan kulüplerin spor şirketi olarak kurulması ise hukuken mümkün değildir.

Av. Esra Melis İSTİKBAL, LLM

Kaynakça:

• Kocasakal Özdemir, Hatice; Sportif Uyuşmazlıkların Tahkim Yoluyla Çözümü ve Spor Tahkim Mahkemesi, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2013.
• Akşar, Tuğrul; Endüstriyel Futbol, Literatür Yayınları, Ocak 2005
• Ertuğran Öğüt/İmamoğlu ; Almanya ve Türkiye’deki Spor Kulüplerinin Karşılaştırmalı Analizi-Türkiye’deki Spor Kulüplerinin Yapı ve İşleyişine Yeni Bir Yaklaşım- Spor Bilimleri Dergisi, Dergipark.
• Sunay, Hakan; Spor Kulüplerinde Şirketleşme (Bazı Avrupa Ülkeleri ve Türkiye’den Örnekler), Gazi BESBD, IX, 2004.